Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công, nhân dân Thủ đô Hà Nội và cả nước mong đợi được sống trong không khí hòa bình để xây dựng và phát triển, thế nhưng, thực dân Pháp đã dã tâm quay trở lại và muốn cướp nước ta một lần nữa.

Ngày 23/09/1945, chúng gây hấn ở Nam Bộ và phát động chiến tranh ra cả nước. Ngày 19/12/1946, hưởng ứng Lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh “Thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”, với tinh thần “Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh”, quân dân Hà Nội và nhân dân cả nước nhất tề đứng lên đánh giặc cứu nước. 60 ngày đêm chiến đấu oanh liệt, Hà Nội đã mở đầu cuộc kháng chiến toàn quốc, kìm chân và tiêu hao sinh lực địch, tạo điều kiện để cơ quan đầu não và các lực lượng kháng chiến của ta tạm rút khỏi Hà Nội an toàn, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ do Trung ương giao.

Sau 9 năm chiến đấu ngoan cường, thông minh, gan dạ, đầy sáng tạo của quân và dân ta, cùng với thất bại của thực dân Pháp trong trận quyết chiến chiến lược tại Điện Biên Phủ, ngày 20/07/1954, Hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết, buộc thực dân Pháp phải công nhận độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của ba nước Đông Dương, chấp nhận rút quân khỏi miền Bắc Việt Nam.

Binh sĩ hai bên tập trung tại chân cầu Long Biên trong thời điểm chuyển giao quyền lực (Ảnh: Báo Mới)

Đúng 16 giờ ngày 09/10/1954, những tên lính Pháp cuối cùng đã rút qua cầu Long Biên, quân ta hoàn toàn kiểm soát thành phố.

Lính Pháp qua cầu Long Biên để rút khỏi Hà Nội (Ảnh: Báo Mới)

Sáng ngày 10/10/1954, Ủy ban Quân chính thành phố và các đơn vị quân đội nhân dân gồm cả bộ binh, pháo binh, cao xạ, cơ giới... chia làm nhiều cánh lớn đã mở cuộc hành quân lịch sử vào Hà Nội. Hai mươi vạn nhân dân Thủ đô náo nức trong rừng cờ đỏ sao vàng, với niềm vui sướng tột độ, hân hoan đón mừng đoàn quân chiến thắng trở về.

8h sáng ngày 10/10/1954, Trung đoàn Thủ đô thuộc Đại đoàn 308 tiến vào Hà Nội (Ảnh: Báo Mới)

Nhân dân Thủ đô chào đón bộ đội cụ Hồ trên đường phố Hà Nội (Ảnh: Báo Mới)

Thời điểm ấy, nhân dân nhớ về những lời bài hát “Tiến về Hà Nội” được nhạc sĩ Văn Cao sáng tác năm 1949 - như một lời tiên đoán nay đã trở thành hiện thực:

Trùng trùng quân đi như sóng
Lớp lớp đoàn quân tiến về
Chúng ta đi nghe vui lúc quân thù đầu hàng, cờ ngày nào tung bay trên phố
Trùng trùng say trong câu hát, lấp lánh lưỡi lê sáng ngời
Chúng ta đem vinh quang sức dân tộc trở về
Cả cuộc đời tươi vui về đây
Năm cửa ô đón mừng đoàn quân tiến về
Như đài hoa đón mừng, nở năm cánh đào, chảy dòng sương sớm long lanh
Chúng ta ươm lại hoa sắc hương say ngày xa
Ôi phố phường Hà Nội xưa yêu dấu
Những bông hoa ngày mai đón tương lai vào tay
Những xuân đời mỉm cười vui hát lên
Khi đoàn quân tiến về là đêm tan dần
Như mùa xuân xuống cành đường nghe gió về Hà Nội bừng tiến quân ca

15 giờ chiều ngày 10/10/1954, Lễ Chào cờ trang nghiêm do Ủy ban Quân chính tổ chức với sự có mặt của các đơn vị quân đội nhân dân tham gia tiếp quản thành phố đã diễn ra. Lá Quốc kỳ tung bay trên nền trời Hà Nội, Thủ đô rạo rực niềm vui giải phóng, tự hào về sức mạnh hùng hậu kháng chiến, thể hiện lòng biết ơn Đảng và Bác Hồ kính yêu.

Lễ Chào cờ lịch sử trong ngày Giải phóng Thủ đô (Ảnh: Báo Giáo dục)

Ngày Hà Nội được giải phóng đã trở thành một sự kiện lịch sử trọng đại, một ngày hội lớn của nhân dân cả nước và kiều bào ta ở nước ngoài. Nhân dân các tỉnh, thành phố trong cả nước đều họp mít tinh, liên hoan chào mừng Thủ đô giải phóng. Bạn bè quốc tế, nhân dân yêu chuộng hòa bình trên toàn thế giới cùng chia vui, đưa tin và giới thiệu về chiến thắng vang dội của chúng ta.